Μετάβαση στο περιεχόμενο

Μάρτιν Μπρόζατ

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Μάρτιν Μπρόζατ
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη
μητρική γλώσσα		Martin Broszat (Γερμανικά)
Γέννηση14  Αυγούστου 1926[1][2][3]
Λειψία[4][5]
Θάνατος14  Οκτωβρίου 1989[1][2][6]
Μόναχο[7][5]
Χώρα πολιτογράφησηςΓερμανία[5]
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσεςΓερμανικά[8][9]
Εκπαίδευσηδιδακτορικό δίπλωμα
ΣπουδέςΠανεπιστήμιο της Κολωνίας
Πανεπιστήμιο της Λειψίας
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότηταιστορικός[5]
διδάσκων πανεπιστημίου[5]
ΕργοδότηςΠανεπιστήμιο του Μονάχου
Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης
Πανεπιστήμιο της Κωνσταντίας
Πανεπιστήμιο της Κολωνίας
Institute of Contemporary History Munich-Berlin (1955–1989)
Πολιτική τοποθέτηση
Πολιτικό κόμμα/ΚίνημαΕθνικοσοσιαλιστικό Γερμανικό Εργατικό Κόμμα
Οικογένεια
ΣύζυγοςElke Fröhlich
Αξιώματα και βραβεύσεις
ΒραβεύσειςΣταυρός Αξίας 1ης τάξεως του Τάγματος της Αξίας της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας
Τάγμα της Αξίας της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας
δεδομένα

Ο Μάρτιν Μπρόζατ (γερμ. Martin Broszat, 14 Αυγούστου 1926 - 14 Οκτωβρίου 1989) ήταν Γερμανός ιστορικός, ειδικευμένος στη σύγχρονη γερμανική κοινωνική ιστορία, του οποίου το έργο έχει χαρακτηριστεί από την "Εγκυκλοπαίδεια των Ιστορικών" ως απολύτως αναγκαίο για κάθε σοβαρή μελέτη της Ναζιστικής Γερμανίας.[10]

Ο Μπρόζατ γεννήθηκε στη Λειψία και σπούδασε ιστορία στα πανεπιστήμια της Λειψίας (1944-1949) και της Κολωνίας (1949-1952).[10] Νυμφεύθηκε την Άλις Βέλτερ (Alice Welter) τo 1953 και απέκτησαν τρία παιδιά.[10] Υπηρέτησε στο Πανεπιστήμιο της Κολωνίας ως καθηγητής (1954-1955) και στο Ινστιτούτο Σύγχρονης Ιστορίας (Institut für Zeitgeschichte) στο Μόναχο (1955-1989), τη διεύθυνση του οποίου ανέλαβε μεταξύ 1972 και 1989.[10] Υπήρξε, επίσης, επίτιμος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Κόνσταντς (Konstanz) από το 1969 μέχρι το 1980.[10]

Έργο

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Πρώιμο έργο

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το 1944 ο Μπρόζατ εντάχθηκε ως φοιτητής στο Εθνικοσοσιαλιστικό Κόμμα.[11]

Ο ευνοούμενος του Μπρόζατ, Ίαν Κέρσοου, έγραψε για τη σχέση ανάμεσα στη συμμετοχή του πρώτου στο κόμμα των Ναζί και στο μεταγενέστερο ιστορικό έργο του:

Το βασικό κίνητρο του Μπρόζατ ήταν να βοηθήσει να κατανοηθεί το πώς μπόρεσε η Γερμανία να βυθιστεί μέσα στη βαρβαρότητα. Το ότι ο ίδιος είχε υποχωρήσει στην ορμή του ναζιστικού κινήματος ήταν κεντρικό στοιχείο στην παρόρμησή του να εξηγήσει στις επόμενες γενιές πώς αυτό μπόρεσε να συμβεί. Το γεγονός ότι το κατοπινό μακελειό των Εβραίων προέκυψε από τις αντιεβραϊκές πολιτικές του ναζισμού, αλλά ότι αυτές έπαιξαν πολύ μικρό ρόλο στον ιδεαλισμό εκατομμυρίων που κατέληξαν να υποστηρίξουν το ναζιστικό κίνημα (ή στον δικό του ενθουσιασμό για τη χιτλερική νεολαία) γεννούσε ερωτήματα που πάντα ήθελε να απαντήσει. Αυτό σήμαινε έρευνα για τις παθολογικές αιτίες της κατάρρευσης του πολιτισμού στη γερμανική κοινωνία. Η προσπάθεια, όμως, να βρει γενικές αιτίες στις ατομικές ιδεολογικές προθέσεις και στην προσωπική ενοχή τού φαινόταν άτοπη. Αυτή η προοπτική τον έσπρωξε, όπως τον Μπουχάιμ (Buchheim) και άλλους στο Ινστιτούτο, να αναζητήσει τις αιτίες στις δομές της ναζιστικής διακυβέρνησης που ενέπλεξε αμέτρητους αξιωματούχους και απλούς πολίτες στη βαρβαρότητα και την εγκληματικότητα του καθεστώτος, ακόμη κι αν δεν συμμερίζονταν τις ιδεολογικές ψυχώσεις της ηγεσίας. Έτσι, στο πρωτότυπο δοκίμιό του σχετικά με τη "Γένεση της Τελικής Λύσης", που δημοσιεύτηκε το 1977, ο Μπρόζατ ανέπτυξε σαφώς μια στρουκτουραλιστική προσέγγιση για να διευρύνει την υπευθυνότητα πέρα από τον Χίτλερ και τον στενό ηγετικό πυρήνα των Ναζί.[11]

Η διατριβή του είχε ως θέμα τον αντισημιτισμό στη Γερμανία κατά τη διάρκεια του Δεύτερου Ράιχ,[12] ενώ το μεγαλύτερο ενδιαφέρον του ως ιστορικού αφορούσε τη διερεύνηση των ιστορικών συμβάντων και των ατομικών πράξεων μέσα από λεπτομερή εξέταση της ευρύτερης κοινωνικής δομής που αποτελεί το υπόστρωμα των γεγονότων του παρελθόντος.[12] Σε όλη την ακαδημαϊκή καριέρα του, ένα διαρκές ενδιαφέρον για τον Μπρόζατ, όπως για πολλούς Γερμανούς ιστορικούς της "γενιάς της χιτλερικής νεολαίας", υπήρξε το ερώτημα γιατί και πώς εμφανίστηκε ο εθνικοσοσιαλισμός στη Γερμανία.[12] Έτσι, στο βιβλίο του "Der Nationalsozialismus" (εκδόθηκε το 1960 και μεταφράστηκε στα αγγλικά το 1966 με τον τίτλο "German National Socialism 1919–1945"), ο Μπρόζατ εξέτασε την ιδεολογία των Ναζί, την οποία θεώρησε ασυνάρτητη. Για τον ίδιο, οι σταθερές της υπήρξαν ο αντικομμουνισμός, ο αντισημιτισμός και η εννοούμενη ανάγκη για "ζωτικό χώρο" (Lebensraum).[13] Κατά την άποψη του Μπρόζατ, αυτά υπήρξαν μανδύας για την ουσία του ναζισμού, ανορθολογικά πάθη: Μια σφοδρή επιθυμία για την "αναγέννηση" του γερμανικού έθνους, η ανάγκη για "δράση" και το ανορθολογικό μίσος που κατευθύνεται ενάντια σ' αυτούς που θεωρούνται "εχθροί του γερμανικού λαού" (Volksfeinde) ή "ξένοι προς τη γερμανική ράτσα" (Volksfremde).[13] Ο Μπρόζατ είδε τους πρωταρχικούς υποστηρικτές των Ναζί στις μεσαίες τάξεις, που στράφηκαν στον ναζισμό για να μειώσουν τις αγωνίες τους για πτώχευση και προλεταριοποίηση με τον υπερπληθωρισμό που εμφανίστηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1920 και τη μαζική ανεργία που άρχισε με τη Μεγάλη Ύφεση στο τέλος της δεκαετίας.[13]

Από τα μέσα της δεκαετίας του 1950, ο Μπρόζατ προσέφερε υπηρεσίες στην έκδοση του περιοδικού "DTV Weltgeschichte" ως ένας από τους συντάκτες του.[12] Αρχικά, η εργασία του ήταν εστιασμένη στη γερμανική ανατολική πολιτική (Ostpolitik) στους αιώνες 19ο και 20ο, καθώς και στον μπερδεμένο σοσιαλισμό των Ναζί.[12] Χάρη στην εργασία του πάνω στις γερμανοπολωνικές σχέσεις στους αιώνες 19ο και 20ο επρόκειτο να κερδίσει τελικά επαίνους στην Πολωνία ως ένας από τους πρώτους Γερμανούς ιστορικούς που κατέθεσε μια ειλικρινή εκτίμηση των γερμανοπολωνικών σχέσεων.[12]

Το 1962, ο Μπρόζατ έστειλε επιστολή στην εφημερίδα "Die Zeit", για να χτυπήσει, για μια ακόμη φορά, την επίμονα διατηρούμενη άγνοια ή άρνηση της διαφοράς μεταξύ των στρατοπέδων συγκέντρωσης και των στρατοπέδων εξόντωσης.[14] Στην επιστολή του, ο Μπρόζατ ισχυρίστηκε ότι αυτό δεν ήταν μια παραδοχή ότι δεν υπήρξε Ολοκαύτωμα, αλλά μάλλον μια προσπάθεια να αποκαταστήσει την αλήθεια,[14] υπογραμμίζοντας ότι τα στρατόπεδα συγκέντρωσης υπήρξαν μέρη στα οποία οι κρατούμενοι υφίσταντο κακή μεταχείριση, αλλά όχι μέρη με σκοπό την εξόντωση ανθρώπων. Για παράδειγμα, δεν αναγνώρισε την ύπαρξη και λειτουργία θαλάμου αερίων στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Νταχάου, αν και σημείωσε ότι λίγο πριν το τέλος του πολέμου κατασκευάστηκε ένας, στο πλαίσιο της προσπάθειας να μετατραπεί το Νταχάου σε στρατόπεδο θανάτου, αλλά δεν χρησιμοποιήθηκε ποτέ. Σχολίασε, επίσης, ότι, αν και υπήρχαν πολλά στρατόπεδα συγκέντρωσης στη Γερμανία, όλα τα γερμανικά στρατόπεδα θανάτου για τη γενοκτονία των Εβραίων της Ευρώπης λειτούργησαν στην Πολωνία.[14] Το επιχείρημά του, τέλος, ήταν ότι αυτή η επικρατούσα σύγχυση μεταξύ στρατοπέδων συγκέντρωσης και εξόντωσης εξυπηρετούσε τους πρώτους αρνητές του Ολοκαυτώματος, όπως ο Paul Rassinier, ο Harry Elmer Barnes και ο David Hoggan, οι οποίοι απέδιδαν μεγάλη σημασία στο γεγονός ότι δεν υπήρχε σε λειτουργία θάλαμος αερίων στο Νταχάου.[14]

Το 1961, όταν ο Πολωνοεβραίος ιστορικός Γιόζεφ Βούλφ (Joseph Wulf) κατηγόρησε τον επιφανή Γερμανό γιατρό Δρ Βίλχελμ Χάγκεν (Wilhelm Hagen), ο οποίος υπηρέτησε στο τμήμα υγείας του Γενικού Κυβερνείου στην Πολωνία κατά τη διάρκεια του πολέμου, ότι βοήθησε στην εξολόθρευση των Εβραίων που ζούσαν στο Γκέτο της Βαρσοβίας, ο Μπρόζατ μαζί με άλλους ειδήμονες από το Ινστιτούτο Σύγχρονης Ιστορίας ενεπλάκησαν στην προσπάθεια να αποστομώσουν τον Βουλφ με ανταλλαγή επιστολών, το 1963.[15] Ο Χάγκεν, ο οποίος ήταν υψηλόβαθμος αξιωματούχος στο Υπουργείο Υγείας της Δυτικής Γερμανίας, ισχυρίστηκε ψευδώς ότι είχε αντιτεθεί στο Ολοκαύτωμα και ότι είχε κάνει με την εξουσία του το παν για να σώσει τους Εβραίους στο Γκέτο της Βαρσοβίας και ζήτησε από το Ινστιτούτο να υποστηρίξει τη δική του εκδοχή για τα γεγονότα.[15] Ο Μπρόζατ έστειλε επιστολή στον Βουλφ ζητώντας του να αποσύρει τους ισχυρισμούς του εναντίον του Χάγκεν, εν ονόματι της ακρίβειας των ιστορικών ντοκουμέντων,[15] δέχθηκε, όμως, την εκδοχή του Βουλφ, όταν ο τελευταίος παρουσίασε ένα υπόμνημα της περιόδου του πολέμου γραμμένο από τον Χάγκεν, με το οποίο πίεζε να θανατωθούν οι περιφερόμενοι τριγύρω άρρωστοι Εβραίοι, πράγμα που οδήγησε τον Μπρόζατ να παραδεχτεί ότι ίσως ο Χάγκεν δεν ήταν φιλικός προς το Γκέτο, όπως εκείνος είχε ισχυριστεί.[11] Ο Βρετανός ιστορικός Ίαν κέρσοου έγραψε ότι στις επιστολές Μπρόζατ-Βουλφ ο πρώτος δεν παρουσιάζεται με τη μεγαλύτερη σαφήνεια, συγκεκριμένα ότι φάνηκε να έχει εγκαταλείψει την υποστήριξή του στον Χάγκεν με μεγάλη απροθυμία και ότι δέχθηκε την εκδοχή του Βουλφ με μισή καρδιά.[11]

Στη Δεύτερη δίκη του Άουσβιτς που έλαβε χώρα μεταξύ 1963 και 1965 στη Φραγκφούρτη, ο Μπρόζατ μαζί με άλλους συναδέλφους του από το Ινστιτούτο Σύγχρονης Ιστορίας, όπως ο Χέλμουτ Κράουσνικ (Helmut Krausnick), ο Χανς-Άντολφ Γιάκομπσεν (Hans-Adolf Jacobsen) και ο Χανς Μπουχάιμ (Hans Buchheim), προσέφεραν υπηρεσίες ως ειδικοί μάρτυρες στη δίωξη.[12][16] Η αναφορά που συνέταξαν χρησίμευσε ως βάση για το βιβλίο τους "Anatomie des SS-Staates" (1968), την πρώτη ενδελεχή μελέτη για την υπηρεσία Schutzstaffel SS, βασισμένη σε αρχεία.[12][16] Το 1963, ο Μπρόζατ μαζί με άλλους ειδικούς από το ίδιο Ινστιτούτο έπαιξαν σημαντικό ρόλο και στην αποκρυπτογράφηση των Ημερολογίων του Χίτλερ.[17]

Φονξιοναλισμός

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Μπρόζατ επιχειρηματολόγησε ενάντια στον χαρακτηρισμό της Ναζιστικής Γερμανίας ως ολοκληρωτικού καθεστώτος και άσκησε κριτική στον Καρλ Ντίτριχ Μπράχερ (Karl Dietrich Bracher) και στον Ερνστ Νόλτε (Ernst Nolte) για το ότι προώθησαν μια τέτοια έννοια.[13] Μαζί με τον Χανς Μόμσεν (Hans Mommsen), ο Μπρόζατ ανέπτυξε μια στρουκτουραλιστική ερμηνεία της Ναζιστικής Γερμανίας, την οποία είδε ως πανσπερμία ανταγωνιστικών θεσμών, διατυπώνοντας τη θέση ότι η εσωτερική ανταγωνιστικότητα, και όχι ο Αδόλφος Χίτλερ, αποτελούσε την καθοδηγητική δύναμη της Ναζιστικής Γερμανίας.[13] Ο Χίτλερ, κατά την αμφισβητήσιμη άποψη του Μπρόζατ, ήταν ένας "αδύναμος δικτάτορας", (για να χρησιμοποιήσουμε τη φράση του Μόμσεν), και το Γ΄ Ράιχ, ως εκ τούτου, δεν ήταν μοναρχία (αρχή από έναν), αλλά πολυαρχία (αρχή από πολλούς).[13]

Στο βιβλίο του "Der Staat Hitlers" (1969), ο Μπρόζατ διατύπωσε το επιχείρημα ότι στη Ναζιστική Γερμανία κυρίαρχος ήταν ο αγώνας διαφορετικών θεσμών για εξουσία και ότι αυτοί οι αγώνες εξηγούν την πορεία που πήρε το Γ΄ Ράιχ.[17] Συγκεκριμένα, τόνισε ότι το κράτος των Ναζί χαρακτήριζε ένας δυισμός ανταγωνιστικής εξουσίας: Οι κανονικοί θεσμοί του γερμανικού κράτους (θεωρητικά ναζιστικοποιημένοι) λειτουργούσαν παράλληλα με θεσμούς του Ναζιστικού Κόμματος. Ο Μπρόζατ ήταν σε θέση να αποδείξει ότι κάτω από την επίφαση ενότητας των Ναζί υπήρχαν ατέλειωτοι αγώνες για εξουσία μεταξύ των επαναστατικών θεσμών του Ναζιστικού Κόμματος και των οργάνων του παραδοσιακού γερμανικού κράτους.[13] Κατά την άποψή του, αυτοί οι αγώνες για εξουσία διαμόρφωσαν τη δυναμική και τις δομές του κράτους των Ναζί και υπήρξαν οι καθοδηγητικές δυνάμεις πίσω από τον ναζισμό.[13] Ισχυρίστηκε, επίσης, ότι επρόκειτο για μια διαπάλη δαρβινικού τύπου, στην οποία οι πιο "ικανοί για προσαρμογή" ήταν τα ριζοσπαστικότερα στοιχεία του κινήματος των Ναζί, πράγμα που οδηγούσε σε μια "σωρευτική ριζοσπαστικοποίηση", για να χρησιμοποιήσουμε μια άλλη φράση του Μόμσεν που περιγράφει το κράτος των Ναζί.[18] Επιπροσθέτως, ο Μπρόζατ απέρριψε την άποψη ότι ο Χίτλερ ακολουθούσε μια στρατηγική "διαίρει και βασίλευε", όπως ισχυρίστηκε ο Μπράχερ, με το επιχείρημα ότι δεν είχε τη θέληση και την ικανότητα για μεθοδική διακυβέρνηση.[19] Η δική του άποψη ήταν ότι ο Χίτλερ επέτρεψε να γίνει το κράτος των Ναζί εστία ανταγωνιστικών μπλοκς εξουσίας, πράγμα που υπήρξε αιτία να απελευθερωθούν εξαιρετικά καταστροφικές δυνάμεις στη γερμανική κοινωνία.[19]

Το ότι το κράτος των Ναζί ήταν ένας κυκεώνας ανταγωνιστικών γραφειοκρατειών σε διηνεκή αγώνα για εξουσία έχει γίνει σε μεγάλο βαθμό δεκτό από ιστορικούς.[10] Το δεύτερο στοιχείο, ότι δηλαδή ο Χίτλερ ήταν ένας "αδύναμος δικτάτορας", έχει μικρότερη επιρροή, για τον λόγο ότι, αν και δεν είχε ο ίδιος εμπλοκή στην καθημερινή διακυβέρνηση, αυτή η εμφανής αδιαφορία του δεν προερχόταν από ανικανότητα, αλλά από έλλειψη ενδιαφέροντος για το καθημερινό.[10]

Ο Μπρόζατ ήταν φονκσιοναλιστής στο θέμα της γένεσης του Ολοκαυτώματος.[10] Ισχυρίστηκε ότι οι Ναζί ήθελαν "επανάσταση στην κοινωνία", αλλά επειδή χρειάζονταν τη συνεργασία των παραδοσιακών ελίτ στις επιχειρήσεις, στον στρατό και στις δημόσιες υπηρεσίες έστρεψαν τη δραστηριότητα και το μίσος τους σε ομάδες όπως οι Εβραίοι, οι Αθίγγανοι, οι ομοφυλόφιλοι και οι διανοητικά ασθενείς, για τις οποίες οι παραδοσιακές ελίτ δεν έδειχναν κανένα ενδιαφέρον.[10] Αυτές οι ομάδες υπέστησαν αυξανόμενη καταδίωξη στη δεκαετία του 1930, η οποία άρχισε με εγκλεισμό σε στρατόπεδα συγκέντρωσης (που αρχικά δεν ήταν στρατόπεδα θανάτου) και με το πρόγραμμα ευθανασίας (δολοφονίας) ανθρώπων με μαθησιακές δυσκολίες και κλιμακώθηκε σε γενοκτονία των Εβραίων μεταξύ 1941 και 1942.[10] Τόνισε, επίσης, ότι η επίθεση σε μη Γερμανούς ήταν μέρος της ίδιας διαδικασίας εξόντωσης των Volksfeinde και των Volksfremde, που προκλήθηκε από την αποτυχία των Ναζί να επιβάλουν στη γερμανική κοινωνία την ευρεία επανάσταση που επιδίωκαν. Ο Χίτλερ, άλλωστε, είχε μιλήσει συχνά για εθνικοποίηση όχι της βιομηχανίας (όπως ήθελαν οι συμβατικοί σοσιαλιστές) αλλά του "λαού".

Κατά την άποψη του Μπρόζατ, δεν υπήρχαν μαρτυρίες για τη θέση ότι ο Χίτλερ ακολουθούσε ένα πρόγραμμα στην εξωτερική πολιτική.[20] Ισχυρίστηκε ότι η εξωτερική πολιτική του Χίτλερ ενίσχυε την ανάγκη να διατηρήσει την εικόνα του, πράγμα που οδήγησε σε προσπάθειες ακύρωσης οποιουδήποτε περιορισμού τού επέβαλαν συνθήκες ή συμμαχίες.[20] Για τον Μπρόζατ, η ιδέα του "ζωτικού χώρου" ήταν περισσότερο μια ασαφής ουτοπική μεταφορά που παρείχε όραμα στο ναζιστικό κίνημα και όχι μια συνεκτική εξωτερική πολιτική.[20] Σε ένα άρθρο του το 1970, για παράδειγμα, ο Μπρόζατ έγραψε ότι η Επιχείρηση Μπαρμπαρόσα δεν ήταν ένα υπολογισμένο σχέδιο του Χίτλερ για την υλοποίηση των ιδεών του περί ζωτικού χώρου, αλλά ότι ο ίδιος αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την αναμονή και να καταλήξει σε απόφαση για τον τερματισμό του πολέμου.[21] Διαφώνησε, πάντως, με την άποψη ότι η πριν το 1939 έλλειψη καθαρής πολιτικής του Χίτλερ απέναντι στην Πολωνία απέδειξε ότι δεν μπορούσε να έχει πρόγραμμα στην εξωτερική πολιτική, από τη στιγμή που η γεωγραφική θέση της Πολωνίας μεταξύ Γερμανίας και Σοβιετικής Ένωσης πρέπει να είχε παίξει ρόλο στη διαμόρφωση μιας ξεκάθαρης πολιτικής γι' αυτήν.[20]

Κριτική στον Ντέιβιντ Ίρβιν: "Hitler and the Genesis of the 'Final Solution"

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Σ' ένα άρθρο που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Vierteljahrshefte für Zeitgeschichte το 1977 και μεταφράστηκε αργότερα στα αγγλικά με τον τίτλο "Hitler and the Genesis of the ‘Final Solution’: An Assessment of David Irving’s Theses", ο Μπρόζατ επέκρινε τον Ντέιβιντ Ίρβιν για το επιχείρημα που διατύπωσε στο βιβλίο του Hitler's war, ότι δηλαδή ο Χίτλερ δεν ήταν ενήμερος για το Ολοκαύτωμα, δέχθηκε όμως το επιχείρημά του ότι δεν υπήρχε γραπτή διαταγή του Χίτλερ για την Τελική Λύση στο Εβραϊκό Ζήτημα.[22] Το δοκίμιο του Μπρόζατ έγινε γνωστό ως η πρώτη εξήγηση της γένεσης του Ολοκαυτώματος από έναν διακεκριμένο ιστορικό, στο οποίο η πλήρης υπευθυνότητα για τη γενοκτονία δεν αποδόθηκε μόνο στον Χίτλερ.[23] Συγκεκριμένα, αν και ο Μπρόζατ πάσχισε να δώσει έμφαση σε ό,τι ο ίδιος θεωρούσε ως δυσάρεστες πλευρές του χαρακτήρα του Χίτλερ, γράφοντας για την εντελώς ανεύθυνη, γεμάτη αυταπάτες, καταστροφική και απεχθώς μισάνθρωπη εγωκεντρικότητά του, καθώς και για τον σχιζοφρενικό φανατισμό του, κατά την άποψή του το Ολοκαύτωμα δεν μπορούσε να εξηγηθεί αποκλειστικά σε σχέση με τον Χίτλερ και τις ιδέες του.[24]

Ο Μπρόζατ διατύπωσε το επιχείρημα ότι ο ριζοσπαστικός αντισημιτισμός των Ναζί τους είχε οδηγήσει σε όλο και περισσότερο ακραίες προσπάθειες να απελάσουν τους Εβραίους της Ευρώπης και, μετά την αποτυχία διαδοχικών σχημάτων εκτοπισμού, οι κατώτεροι αξιωματούχοι είχαν αρχίσει την εξόντωση ανθρώπων με δική τους πρωτοβουλία.[25] Ισχυρίστηκε, επίσης, ότι το Ολοκαύτωμα άρχισε λίγο-λίγο, καθώς οι Γερμανοί αξιωματούχοι παρέπαιαν στο ζήτημα της γενοκτονίας.[24] Αυτό συνέβη, σύμφωνα με τον ισχυρισμό του, γιατί ο Χίτλερ τους έδωσε τον σκοπό να εκδιώξουν τους Εβραίους και, πάνω απ' όλα, να κάνουν την επικράτεια του Γ΄ Ράιχ judenfrei, δηλαδή καθαρή από Εβραίους, χωρίς να τους δώσει κάποιες κατευθύνσεις σχετικά με το πώς αυτό μπορούσε να πραγματοποιηθεί.[24] Έτσι, οι Γερμανοί αξιωματούχοι άρχισαν ένα πρόγραμμα μαζικής εθνικής κάθαρσης και μαζικών εκτοπίσεων στην Πολωνία και αλλού, χωρίς σαφείς στόχους σε σχέση με την συνακόλουθη μοίρα των εκτοπισμένων.[24] Μετά τον Ιούνιο του 1941 και την εγκατάλειψη του "Σχεδίου Μαδαγασκάρη", οι Γερμανοί αξιωματούχοι άρχισαν να ελπίζουν ότι η κατάκτηση τεράστιων εκτάσεων στη Σοβιετική Ένωση θα καθιστούσε δυνατή την εκδίωξη των Εβραίων της Γερμανίας, των συμμαχικών και κατεχόμενων χωρών.[24] Όταν ήλθαν αντιμέτωποι, υποστήριξε ο Μπρόζατ, με το αδιέξοδο στο Ανατολικό Μέτωπο, την υπερφόρτωση του ευρωπαϊκού σιδηροδρομικού δικτύου με τις διαδοχικές εκτοπίσεις και το πρόβλημα των τριών εκατομμυρίων Εβραίων της Πολωνίας που οι Γερμανοί είχαν εξαναγκάσει να ζουν σε γκέτο μεταξύ 1939 και 1941, οι κατά τόπους Γερμανοί αξιωματούχοι στην Πολωνία άρχισαν το φθινόπωρο του 1941 αυτοσχέδια σχήματα εξόντωσης ως την απλούστερη λύση στο εβραϊκό ζήτημα.[26] Σύμφωνα με την άποψη του Μπρόζατ, ο Χίτλερ ενέκρινε στη συνέχεια τα μέτρα που είχαν λάβει κατώτεροι αξιωματούχοι και επέτρεψε την εξάπλωση του Ολοκαυτώματος από την Ανατολική Ευρώπη σε όλη την Ευρώπη.[27] Με αυτό τον τρόπο, ισχυρίστηκε ο ιστορικός, το Shoah δεν άρχισε ως απάντηση σε μια γραπτή ή άγραφη διαταγή του Χίτλερ, αλλά ήταν μάλλον μια διέξοδος από την τυφλή στενωπό στην οποία είχαν οδηγηθεί οι Ναζί.[24] Το Ολοκαύτωμα δεν ήταν τελικά, όπως υποστήριξε ο Μπρόζατ, το αποτέλεσμα ενός κύριου σχεδίου επιστροφής του Χίτλερ στην εποχή που έγραφε το Mein Kampf, αλλά ήταν μάλλον δουλειά εκατοντάδων χιλιάδων Γερμανών αξιωματούχων, πολλοί από τους οποίους δεν ήταν Ναζί και οι περισσότεροι ήταν αρκετά συνηθισμένοι άνθρωποι.[10]

Στο ίδιο δοκίμιο, ο Μπρόζατ υπήρξε ακραία κριτικός του Ίρβιν, για τον τρόπο που χειρίστηκε τις πηγές, κατηγορώντας τον ότι επιδίωκε επανειλημμένα να παραμορφώσει την ιστορική αλήθεια για χάρη του Χίτλερ.[28] Όσον αφορά το Hitler's War, ο Μπρόζατ έγραψε ότι ο Ίρβιν είναι πολύ πρόθυμος να δεχθεί την αυθεντικότητα για αντικειμενικότητα, δείχνει μεγάλη επιπολαιότητα στο να ερμηνεύει επιφανειακά και συχνά είναι ανεπαρκής ως προς το ενδιαφέρον του για σύνθετες διασυνδέσεις και δομικά προβλήματα που υπερβαίνουν την απλή καταγραφή των ιστορικών γεγονότων, αλλά είναι βασικές για την αξιολόγησή τους.[29][30] Ο Μπρόζατ ισχυρίστηκε ότι, γράφοντας το Hitler's War, ο Ίρβιν έδωσε μεγάλη σημασία στους προθαλάμους των στρατηγείων του Χίτλερ, και τον κατηγόρησε ότι διαστρέβλωνε τα γεγονότα για να τον ευνοήσει.[31] Τον κατηγόρησε, επίσης, ότι ήταν επικεντρωμένος σε μεγάλο βαθμό στα στρατιωτικά γεγονότα εις βάρος του ευρύτερου πολιτικού πλαισίου του πολέμου και ότι έδινε αναληθείς ερμηνείες, όπως όταν έπαιρνε τοις μετρητοίς τον ναζιστικό ισχυρισμό ότι το πρόγραμμα "ευθανασίας" άρχισε τον Σεπτέμβριο του 1939 για να δημιουργηθεί χώρος στα νοσοκομεία για τους τραυματισμένους Γερμανούς στρατιώτες, ενώ αυτό άρχισε τον Ιανουάριο του 1939.[30] Ο Μπρόζατ ήταν επικριτικός και ως προς τον ισχυρισμό του Ίρβιν ότι, εξαιτίας μιας τηλεφωνικής σημείωσης που έγραψε ο Χίμλερ και έλεγε "Όχι εξόντωση" σε σχέση με μια πομπή τραίνων με Γερμανοεβραίους που διερχόταν από το Βερολίνο με κατεύθυνση τη Ρίγα (τους οποίους οι SS είχαν την πρόθεση να σκοτώσουν με την άφιξή τους εκεί) στις 30 Νοεμβρίου 1941, αυτό αποτελούσε απόδειξη ότι ο Χίτλερ δεν ήθελε να συμβεί το Ολοκαύτωμα.[32] Αυτό δεν ήταν απόδειξη, ισχυρίστηκε ο Μπρόζατ, ότι ο Χίτλερ είχε δώσει διαταγή στον Χίμλερ να σταματήσει τις εξοντώσεις Εβραίων, αλλά μάλλον ότι το σχόλιο "Όχι εξόντωση" αναφερόταν σ' εκείνο το τραίνο και ήταν πιθανό να συνδέεται με ανησυχίες για ερωτήματα Αμερικανών δημοσιογράφων σχετικά με τη μοίρα των Γερμανοεβραίων που στέλνονταν στην Ανατολική Ευρώπη.[33] Ο Μπρόζατ αμφισβήτησε το ότι ο Χίτλερ είχε δώσει οποιαδήποτε διαταγή στον Χίμλερ για να σώσει τις ζωές των ανθρώπων πάνω στο τραίνο, δεδομένου ότι η τηλεφωνική κλήση που έκανε ο Χίμλερ από το "Λημέρι του λύκου" (Wolfsschanze) στον Ράινχαρντ Χάιντριχ στην Πράγα έλαβε χώρα περίπου στις 11:30 π.μ και τα αρχεία έδειχναν ότι ο Χίτλερ δεν είχε ξυπνήσει πριν τις 2:00 μ.μ στις 30 Νοεμβρίου 1941.[33] Μια άλλη κριτική του Μπρόζατ απέναντι στον Ίρβιν αφορούσε το ότι ο τελευταίος δεχόταν τους φανταστικούς ισχυρισμούς του SS Obergruppenführer Καρλ Βολφ (Karl Wolff), ότι δηλαδή είχε άγνοια για το Ολοκαύτωμα (το επιχείρημα του Ίρβιν ήταν ότι αν δεν γνώριζε ο Βολφ για το Ολοκαύτωμα πώς μπορούσε να γνωρίζει ο Χίτλερ), παρά το γεγονός ότι ο Βολφ καταδικάστηκε για εγκλήματα πολέμου το 1963 βάσει εγγράφων αποδείξεων που τον ενοχοποιούσαν για το Ολοκαύτωμα.[34] Επιπλέον, ο Μπρόζατ κατηγόρησε τον Ίρβιν ότι επιχείρησε να δημιουργήσει πολύ παραπλανητική εντύπωση για μια διάσκεψη μεταξύ του Χίτλερ και του αντιβασιλέα της Ουγγαρίας, ναυάρχου Μίκλος Χόρτυ (Miklós Horthy), τον Απρίλιο του 1943, αναδιατάσσοντας τις λέξεις για να κάνει τον Χίτλερ να φαίνεται λιγότερο βάναυσα αντισημίτης απ' ό,τι έδειχναν οι πρωτότυπες σημειώσεις.[35] Τέλος, η εικόνα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου που σκιαγράφησε ο Ίρβιν, υποστήριξε ο Μπρόζατ, έγινε με τέτοιον τρόπο ώστε να τίθενται σε ηθική ισοδυναμία οι πράξεις του Άξονα και των Συμμάχων και η φανατική, καταστροφική θέληση του Χίτλερ για εκμηδένιση να μη φαίνεται πια ως εξαιρετικό φαινόμενο.[36] Η κριτική του Μπρόζατ θεωρήθηκε ιδιαίτερα βλαπτική για τον Ίρβιν, επειδή ο Μπρόζατ την είχε βασίσει σε μεγάλη έκταση στην εξέταση των πρωτογενών πηγών που χρησιμοποίησε ο Ίρβιν για το Hitler's War.

Ιστορία της καθημερινής ζωής (Alltagsgeschichte) και το "Πρόγραμμα Βαυαρία"

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Μπρόζατ υπήρξε πρωτοπόρος της ιστορίας της καθημερινής ζωής (Alltagsgeschichte).[10] Για να επιτύχει καλύτερα αυτόν τον στόχο διηύθυνε το "Πρόγραμμα Βαυαρία" μεταξύ 1977 και 1983, το οποίο είχε την πρόθεση να γίνει μια διεισδυτική εξέταση της καθημερινής ζωής στη Βαυαρία μεταξύ 1933 και 1945.[10] Στο Bayern in der NS-Zeit ("Η Βαυαρία στην περίοδο του Εθνικοσοσιαλισμού"), όπως τιτλοφορήθηκαν οι έξι τόμοι που αποτέλεσαν το "Πρόγραμμα Βαυαρία" και επιμελήθηκε ο Μπρόζατ, αποτύπωσε πράξεις όπως η άρνηση του ναζιστικού χαιρετισμού ή της συνήθους παρακολούθησης της λειτουργίας στην εκκλησία σαν ένα τύπο γερμανικής αντίστασης. Με την έμφαση που έδωσε στην αντίσταση στην καθημερινή ζωή στο "Πρόγραμμα Βαυαρία", ο Μπρόζατ απεικόνισε την αντίσταση (Widerstand) όχι σαν αντίθεση μεταξύ μαύρου και άσπρου, αλλά μάλλον σαν σκιές του γκρι, παρατηρώντας ότι άνθρωποι που αρνούνταν να συμπεριφερθούν όπως ήθελε το ναζιστικό καθεστώς σε μια περιοχή συμμορφώνονταν με αυτό σε άλλες. Για παράδειγμα, Βαυαροί χωρικοί έκαναν δουλειές με Εβραίους εμπόρους βοοειδών στη δεκαετία του 1930 παρά τις προσπάθειες του ναζιστικού καθεστώτος να σταματήσουν αυτές οι συναλλαγές, ενώ σε άλλες περιπτώσεις συχνά εξέφραζαν την επιδοκιμασία τους για τους αντισημιτικούς νόμους.[37]

Μέσα από τη δουλειά του στο "Πρόγραμμα Βαυαρία", ο Μπρόζατ έπλασε την έννοια της "ασυλίας" (Resistenz), η οποία δεν πρέπει να συγχέεται με αυτήν της αντίστασης στη γερμανική γλώσσα (Widerstand).[10] Η Resistenz αναφερόταν στη δυνατότητα θεσμών, όπως η Βέρμαχτ, η Ρωμαιοκαθολική εκκλησία και η γραφειοκρατία, να απολαμβάνουν ασυλία από τις ναζιστικές απαιτήσεις για ολοκληρωτική εξουσία και για λειτουργία σύμφωνα με τις παραδοσιακές αξίες τους, χωρίς να επιδιώκουν να προκαλέσουν το πολιτικό μονοπώλιο του ναζιστικού καθεστώτος.[10] Ο Μπρόζατ χρησιμοποίησε την έννοια της Resistenz για να προωθήσει την αντίληψη ότι σε τοπικό επίπεδο υπήρχε μεγάλη συνέχεια μεταξύ της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης και της ναζιστικής περιόδου.[10] Υποστήριξε, επίσης, ότι υπήρχαν κυρίως δύο προσεγγίσεις στο ζήτημα της αντίστασης, η μπηχαβιοριστική που εστίαζε στην πρόθεση και η φονξιοναλιστική που εστίαζε στην επίδραση στις πράξεις κάποιου.[38] Για τον Μπρόζατ, η έννοια της Resistenz μπορούσε να εξηγήσει ποιο ποσοστό του γερμανικού πληθυσμού είχε τη δυνατότητα να αποφεύγει με επιδεξιότητα την απαίτηση των Ναζί για ολοκληρωτική εξουσία χωρίς να επιδιώκει να προκαλέσει θεμελιωδώς το καθεστώς.[39] Παρόλ' αυτά, η έννοια της Resistenz αποδείχθηκε αμφιλεγόμενη. Ο Ελβετός ιστορικός Βάλτερ Χόφερ (Walter Hofer) δήλωσε ότι αυτή οδηγεί σε μια εξίσωση της θεμελιώδους αντίστασης ενάντια στο σύστημα, από τη μια πλευρά, και πράξεων που κριτικάρουν περισσότερο ή λιγότερο τυχαίες, επιφανειακές εκδηλώσεις, από την άλλη: Ο τυραννοκτόνος εμφανίζεται στην ίδια στάθμη με τον μακελάρη.[40] Προσέθεσε, επίσης, ότι τα πράγματα που περιέκλειε ο Μπρόζατ στην έννοια της Resistenz ήταν σχετικά ασήμαντα και δεν είχαν καμία επίδραση στην ικανότητα του καθεστώτος να επιτυγχάνει τους σκοπούς του.[40] Ο Κλάους Γιούργκεν Μύλλερ (Klaus-Jürgen Müller) ισχυρίστηκε ότι ο όρος Widerstand θα έπρεπε να χρησιμοποιείται μόνο γι' αυτούς που είχαν τη θέληση να υπερβούν το σύστημα και ότι η έννοια Resistenz του Μπρόζατ θόλωνε αρκετά τα νερά μιλώντας για κοινωνική ασυλία απέναντι στο καθεστώς.[41] Μια πιο συμπαθητική εκτίμηση της έννοιας Resistenz προήλθε από τους Μάνφρεντ Μέσσερσμιτ (Manfred Messerschmidt) και Χάιντς Μπόμπεραχ (Heinz Boberach), οι οποίοι θεώρησαν ότι η έννοια της Widerstand θα έπρεπε να ορίζεται από την οπτική γωνία του κράτους των Ναζί και οποιαδήποτε δραστηριότητα ήταν αντίθετη στη θέληση του καθεστώτος, όπως το άκουσμα τζαζ μουσικής, θα έπρεπε να θεωρείται μια μορφή αντίστασης (Widerstand).[42]

Η διαμάχη των ιστορικών (Historikerstreit)

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Κατά τη διάρκεια της διαμάχης των ιστορικών μεταξύ 1986 και 1988, ο Μπρόζατ επέκρινε ξανά με σφοδρότητα τις απόψεις και την εργασία του Νόλτε. Σε δοκίμιο που δημοσίευσε στην φιλελεύθερη Die Zeit στις 3 Οκτωβρίου 1986, επιτέθηκε στον Νόλτε για τους απεχθείς ισχυρισμούς του ότι το ναζιστικό καθεστώς κατά κάποιον τρόπο αναγκάστηκε να προχωρήσει στο Ολοκαύτωμα από φόβο για τη Σοβιετική Ένωση.[43] Ως σοσιαλιστής, ο Μπρόζατ πολέμησε προσπάθειες που προωθούσαν μια λιγότερο ακραία εικόνα της ναζιστικής περιόδου.[17] Έτσι, κατά τη διάρκεια της διαμάχης των ιστορικών, ισχυρίστηκε ότι ο Άντρεας Χιλγκρούμπερ (Andreas Hillgruber) είχε φτάσει κοντά στο να γίνει απολογητής των Ναζί, ενώ ο Νόλτε ήταν ήδη ένας.[44] Σχετικά με τον ισχυρισμό του Νόλτε ότι ο Χαΐμ Βάιτσμαν (Chaim Weizmann) κήρυξε πόλεμο στη Γερμανία το 1939 εκ μέρους του εβραϊκού κόσμου, ο Μπρόζατ έγραψε ότι η επιστολή του Βάισμαν στον Νέβιλ Τσάμπερλεν (Neville Chamberlain), στην οποία υποσχόταν την υποστήριξη της "Εβραϊκής Οργάνωσης για το Ισραήλ" (Jewish Agency for Israel) στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, δεν ήταν κήρυξη πολέμου ούτε ο Βάιτσμαν είχε τη νόμιμη εξουσία να κηρύξει πόλεμο σε οποιονδήποτε.[44] Αυτά τα γεγονότα, σχολίασε ο Μπρόζατ, μπορούν να παραγνωρίζονται από έναν δεξιό δημοσιολόγο με αμφίβολο μορφωτικό υπόβαθρο, αλλά όχι από τον καθηγητή Ερνστ Νόλτε.[44] Κατηγόρησε, εξάλλου, τον Μίχαελ Στύρμερ (Michael Stürmer) ότι επιχειρούσε να δημιουργήσει ένα "υποκατάστατο θρησκείας" στη γερμανική ιστορία, την οποία ο Μπρόζατ θεωρούσε πιο κατάλληλη για την προνεωτερική περίοδο παρά για το 1986.[45] Έγραψε, επίσης, ότι "Εδώ χωρίζονται οι δρόμοι" και υποστήριξε ότι κανένας ιστορικός με αυτοσεβασμό δεν θα μπορούσε να συνδεθεί ο ίδιος με την προσπάθεια να αποσείσει την καταισχύνη από τους Γερμανούς.[46] Ο Μπρόζατ τέλειωσε το δοκίμιό του με την παρατήρηση ότι "πρέπει να υπάρχει αντίσταση απέναντι σε τέτοιες διαστρεβλώσεις της γερμανικής ιστορίας, για να διασφαλίσουμε στον γερμανικό λαό ένα καλύτερο μέλλον".[46]

Η "Ιστορικοποίηση" του Εθνικοσοσιαλισμού και η διαμάχη με τον Σαούλ Φριντλάντερ

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Μπρόζατ έγινε γνωστός για το επιχείρημα που διατύπωσε σε ένα δοκίμιο το 1985, ότι δηλαδή η Ναζιστική Γερμανία θα έπρεπε να αντιμετωπίζεται ως μια "κανονική" περίοδος της ιστορίας.[10] Η επίκληση του για "ιστορικοποίηση" της μεταχείρισης της Ναζιστικής Γερμανίας ήταν αμφιλεγόμενη, καθώς ο Μπρόζατ ζήτησε από τους ιστορικούς να σταματήσουν να κρίνουν την περίοδο με εντελώς ηθικιστική διάθεση και να υιοθετήσουν, αντίθετα, μια επιστημονική, απαθή ανάλυση, όπως θα έκαναν για τη μελέτη οποιασδήποτε περιόδου.[10] Για τον Μπρόζατ, επειδή οι ιστορικοί δεν αντιμετώπισαν τη ναζιστική περίοδο με τον ίδιο τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζουν άλλες περιόδους, αυτή η διάσταση μεταξύ του ιστορικού και του θέματός του/της είχε ως αποτέλεσμα η πρώτη να θεωρείται σαν "νήσος ανωμαλίας".[47] Η ναζιστική περίοδος υπήρξε ένα κεφάλαιο της γερμανικής ιστορίας και οι ιστορικοί ήταν ανάγκη να σταματήσουν να την μεταχειρίζονται σαν το απόλυτο κακό, χωρίς καμία σύνδεση με ό,τι προηγήθηκε και ακολούθησε.[10] Κατά την άποψή του, η απομόνωση της ναζιστικής περιόδου από την υπόλοιπη γερμανική ιστορία έπρεπε να τελειώσει.[10]

Ο Μπρόζατ επιδίωξε την "κανονικοποίηση" της περιόδου των Ναζί εστιάζοντας στην προσέγγιση της καθημερινής ζωής (Alltagsgeschichte) που αναδεικνύει σκιές του γκρι, δηλαδή και την κανονικότητα της καθημερινής ζωής και τη βαρβαρότητα του καθεστώτος.[48] Ζήτησε, επίσης, το τέλος της τελεολογικής προσέγγισης που είδε το Άουσβιτς ως το αποκορύφωμα του ναζιστικού καθεστώτος. Ο ίδιος, αντίθετα, έστρεψε την προσοχή του στο γεγονός ότι για τους περισσότερους Γερμανούς το Ολοκαύτωμα είχε περιθωριακό ενδιαφέρον στη ναζιστική περίοδο και απέκτησε το εικονικό στάτους του ως το υπέρτατο σύμβολο του κακού και της βαρβαρότητας μόνο μετά το 1945.[10] Έτσι, παρότρυνε τους ιστορικούς να σταματήσουν την αντίστιξη άσπρου και μαύρου μεταξύ των "κακών" Ναζί και των "καλών" Αντι-Ναζί στη γερμανική κοινωνία και έκανε χρήση μιας πιο "ρεαλιστικής" προσέγγισης, εντοπίζοντας τις σκιές του γκρι στη γερμανική κοινωνία.[10] Σαν παράδειγμα των "σκιών του γκρι", ο Μπρόζατ υπέδειξε ότι ο άνθρωπος που προοριζόταν να υπηρετήσει ως νέος καγκελάριος της Γερμανίας, αν είχε επιτυχία η συνωμοσία της 20ης Ιουλίου, ο Καρλ Φρίντριχ Γκέρντελερ (Carl Friedrich Goerdeler), ήταν αντισημίτης.[49] Επιπροσθέτως, παρατήρησε ότι η απλουστευτική αντίθεση μεταξύ απόλυτα "καλών" Αντι-Ναζί vs απόλυτα "κακών" Ναζί οδήγησε τους ιστορικούς να αγνοήσουν τον αντισημιτισμό του Goerdeler, για να κρατήσουν τα στρατόπεδα του καλού και του κακού καθαρά. Ήθελε, λοιπόν, μια ιστορία που θα επέτρεπε τη διάκριση των λεπτών αποχρώσεων και βαθμών συμφωνίας μεταξύ Αντι-Ναζί και Ναζί και ιστορικούς που θα μπορούσαν να δεχθούν ότι κάποιος ήταν δυνατό να είναι ταυτόχρονα Αντι-Ναζί και αντισημίτης.[49]

Άποψη του Μπρόζατ ήταν ότι το γερμανικό παρελθόν θα έπρεπε να αντιμετωπίζεται με μια αντίληψη μακράς διάρκειας και η ναζιστική περίοδος να θεωρείται στάδιο της ευρύτερης γερμανικής ιστορίας και όχι περίοδος ανωμαλίας που δεν έχει σχέση με το πριν και το μετά.[47] Έγραψε, επίσης, ότι δεν υπηρέτησαν την απάνθρωπη και δικτατορική κυριαρχία του καθεστώτος όλες οι σημαντικές ιστορικά εξελίξεις που συνέβησαν κατά τη διάρκεια της ναζιστικής περιόδου και ζήτησε από τους ιστορικούς μια πιο πλατιά ματιά σ' αυτήν.[50] Σαν παράδειγμα της προσέγγισής του χρησιμοποίησε το "Σχέδιο Λέι", το οποίο κατά την άποψή του ήταν μια μεγάλης κλίμακας μεταρρύθμιση του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης που προτάθηκε από το Γερμανικό Μέτωπο Εργασίας (DAF) το 1940 και είχε χτυπητές ομοιότητες με το βρετανικό "Σχέδιο Μπέβεριτζ" (Beveridge Plan) του 1943 (αν και το γερμανικό ήταν εφαρμόσιμο μόνο σε όσους είχαν ταξινομηθεί στους "Αρείους").[51] Μια τέτοια συγκριτική προσέγγιση θα τοποθετούσε τη ναζιστική περίοδο σ' ένα ευρύτερο ευρωπαϊκό και γερμανικό πλαίσιο αναφοράς, σύμφωνα με τον ισχυρισμό του, αν ληφθεί υπόψη ότι το γερμανικό σχέδιο του 1940 υπήρξε με πολλούς τρόπους πρόδρομος του δυτικογερμανικού σχεδίου κοινωνικής ασφάλισης του 1957, με χαρακτηριστικά όπως οι εγγυημένες από το κράτος συντάξεις, καταχωρημένες στο επίπεδο του ακαθάριστου εθνικού προϊόντος (πράγμα που δεν αποτέλεσε έκπληξη, δεδομένου ότι πολλοί άνθρωποι είχαν εργασθεί και στα δύο σχέδια) [51] Ο Μπρόζατ επιζήτησε την "κανονικοποίηση" της ιστορικής κατανόησης της ναζιστικής περιόδου με λεπτομερή γνώση που βασίζεται σε εμπειρική έρευνα και δεν έχει σχέση με την ηθική καταδίκη της περιόδου [48] Βασισμένος στην εργασία του πάνω στην ιστορία της καθημερινής ζωής (Alltagsgeschichte) και στη φονξιοναλιστική κατανόηση που ο ίδιος είχε για τη ναζιστική περίοδο, κατάλαβε ότι θα έπρεπε να αποδίδεται ιδιαίτερη προσοχή στην "κανονικότητα" της καθημερινής ζωής των περισσότερων ανθρώπων στη Ναζιστική Γερμανία και στο πώς αυτή συνυπήρχε με τη βαρβαρότητα του καθεστώτος.[48][52] Σε απάντηση της επίκλησης του Μπρόζατ για ιστορικοποίηση του Εθνικοσοσιαλισμού, ο ιστορικός Ράινερ Τσίτελμαν (Rainer Zitelmann) υποστήριξε ότι η "ιστορικοποίηση" του Μπρόζατ αποτελούσε μια γόνιμη προσέγγιση, με το επιχείρημα ότι, όπως καθετί δεν ήταν κακό στη Σοβιετική Ένωση, δεν ήταν καθετί βδελυρό και στη Ναζιστική Γερμανία. Αντιθέτως, το ναζιστικό καθεστώς πραγματοποίησε πολλές επιτυχημένες κοινωνικές μεταρρυθμίσεις.[53]

Ο Αμερικανός ιστορικός Γκάβριελ Ντέιβιντ Ρόζενφελντ (Gavriel David Rosenfeld) έγραψε σχετικά με την επίκληση για "ιστορικοποίηση" του Μπρόζατ:

"Στη δεκαετία του 1980, ο Γερμανός ιστορικός Μάρτιν Μπρόζατ εξέφρασε τη γνωστή διαφωνία του με τις απόλυτα ηθικές αναλύσεις του Γ΄ Ράιχ, με το επιχείρημα ότι αυτές ενστερνίζονταν μια προοπτική μαύρου-άσπρου που χάραζε μια άκαμπτη διχοτομία μεταξύ αυτουργών και θυμάτων, επισκίαζε την πολυπλοκότητα της ιστορικής πραγματικότητας, εξαιρούσε το Γ΄ Ράιχ από τους καθιερωμένους τρόπους ιστορικής ανάλυσης (όπως είναι η εμπαθητική αντίληψη για τους ίδιους τους ιστορικούς δράστες) και εμπόδισε την ενσωμάτωσή του στο ευρύ πλαίσιο της γερμανικής ιστορίας. Την ίδια στιγμή, μια εντελώς ηθικιστική προσέγγιση διατρέχει τον κίνδυνο μυθοποίησης της ιστορίας και μετασχηματισμού της σε μια συλλογή από ηθικά δεοντολογικά μαθήματα που, με το πέρασμα του χρόνου, μπορούν εύκολα να ξεθωριάσουν και να σταματήσουν να έχουν ευρεία απήχηση στην κοινωνία. Γι' αυτόν τον λόγο, ο Μαρτιν Μπρόζατ κάλεσε τους Γερμανούς στη δεκαετία του 1980 να "ιστορικοποιήσουν" τη ναζιστική περίοδο εγκαταλείποντας την απλουστευτική εικόνα μαύρου-άσπρου για το Γ΄ Ράιχ, σαν μια ιστορία διαβολικών καθαρμάτων και ενάρετων ηρώων, και αντικαθιστώντας την με μια προοπτική ενδιάμεσων αποχρώσεων που αναγνωρίζει την τεράστια πολυπλοκότητα της περιόδου".[54]

Η επίκληση του Μπρόζατ για "ιστορικοποίηση του Γ΄ Ράιχ, ως αντίθεση στη "δαιμονοποίηση" της περιόδου, τον ενέπλεξε σε μια ζωηρή λογομαχία με τρεις Ισραηλινούς ιστορικούς στο δεύτερο μισό της δεκαετίας του 1980. Αυτοί ήταν ο Ότο Ντοβ Κούλκα (Otto Dov Kulka), ο Νταν Ντίνερ (Dan Diner) και κυρίως ο Γαλλοϊσραηλινός ιστορικός Σαούλ Φριντλάντερ (Saul Friedländer).[10] Κατά τη διάρκεια της ανταλλαγής επιστολών με τον Μπρόζατ, ο Φριντλάντερ υποστήριξε ότι η "ιστορικοποίηση" του Γ΄ Ράιχ περιέκλειε τρία διλήμματα και τρία προβλήματα.[55] Το πρώτο δίλημμα είχε να κάνει με την ιστορική περιοδολόγηση και το πώς μακράς διάρκειας κοινωνικές αλλαγές θα μπορούσαν να συνδέονται με μια κατανόηση της ναζιστικής περιόδου.[55] Ο Φριντλάντερ ισχυρίστηκε ότι η επικέντρωση σε μακράς πνοής κοινωνικές αλλαγές, όπως η ανάπτυξη του κράτους προνοίας από την αυτοκρατορική περίοδο στη Δημοκρατία της Βαϊμάρης και από αυτήν στην περίοδο των Ναζί και στη σύγχρονη περίοδο, όπως πρότεινε ο Μπρόζατ, έστρεφε το ενδιαφέρον της ιστορικής έρευνας από τη συγκεκριμένη περίοδο των Ναζί στη γενική μακρά διάρκεια (longue durée) της γερμανικής ιστορίας του 20ου αιώνα.[55] Άποψή του ήταν ότι η σχετική σημασία της ανάπτυξης του κράτους προνοίας υπό το Γ΄ Ράιχ και η σχέση της με τις μεταπολεμικές εξελίξεις θα ανάγκαζε τους ιστορικούς να χάσουν την προσοχή τους για τις πολιτικές γενοκτονίας του κράτους των Ναζί.[55] Το δεύτερο δίλημμα που διαισθάνθηκε ο Γαλλoϊσραηλινός ιστορικός ήταν ότι η αντιμετώπιση της ναζιστικής περιόδου ως μιας "κανονικής" περιόδου της ιστορίας, καθώς και η εξέταση των όψεων "κανονικότητας", περιέκλειαν τον κίνδυνο να προκαλέσουν απώλεια του ενδιαφέροντος των ιστορικών για την "εγκληματικότητα" της περιόδου.[56] Αυτό τον ανησυχούσε, γιατί ο ισχυρισμός του ήταν ότι όψεις "κανονικότητας" και "εγκληματικότητας" σε μεγάλο βαθμό αλληλοεπικαλύτονταν στην καθημερινή ζωή στη Ναζιστική Γερμανία.[56] Το τρίτο δίλημμα που συνεπαγόταν η "ιστορικοποίηση" του Εθνικοσοσιαλισμού ήταν ότι η ασάφεια του περιεχομένου της έννοιας θα μπορούσε να επιτρέψει σε ιστορικούς να προωθήσουν απολογητικά επιχειρήματα για τον Εθνικοσοσιαλισμό, όπως αυτά για τα οποία ο Φριντλάντερ κατηγορούσε τον Ερνστ Νόλτε και τον Άντρεας Χιλγκρούμπερ ότι χρησιμοποιούσαν.[56] Ο Φριντλάντερ, πάντως, παραδέχθηκε ότι ο Μπρόζατ δεν ήταν απολογητής του ναζισμού, όπως οι Νόλτε και Χιλγκρούμπερ, και υπογράμμισε ότι, αν και η έννοια της "ιστορικοποίησης" ήταν περίεργη και άνοιγε την πόρτα στον τύπο των επιχειρημάτων που οι προηγούμενοι προώθησαν στη "διαμάχη των ιστορικών" (Historikerstreit), τα δικά του κίνητρα με την επίκληση της "ιστορικοποίησης" ήταν έντιμα.[56][56]

Το πρώτο πρόβλημα για τον Φριντλάντερ έίχε να κάνει με το γεγονός ότι η ναζιστική περίοδος ήταν πολύ πρόσφατη στη μνήμη των ανθρώπων για να τη διαχειριστούν ιστορικοί ως κανονική περίοδο, όπως για παράδειγμα τη Γαλλία του 16ου αιώνα.[57] Το δεύτερο πρόβλημα ήταν η διαφορετική εφαρμογή της ιστορικοποίησης.[57] Ισχυρίστηκε, δηλαδή, ότι η μελέτη της ναζιστικής περιόδου είναι παγκόσμιας σημασίας, ότι ανήκει στον καθένα και ότι η εστίαση στην καθημερινή ζωή είχε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για Γερμανούς ιστορικούς. Για μη Γερμανούς, η ιστορία της ναζιστικής ιδεολογίας στην πράξη, ειδικά σε σχέση με τον πόλεμο και τη γενοκτονία, είχε πολύ μεγαλύτερο ενδιαφέρον από την Alltagsgeschichte [57][57] Το τρίτο πρόβλημα, κατά την άποψη του Φριντλάντερ, είχε σχέση με το ότι η ναζιστική περίοδος ήταν μοναδική, ώστε να μην μπορεί να συνταιριάξει εύκολα με την μακράς πνοής προοπτική της γερμανικής ιστορίας που υπερασπίστηκε ο Μπρόζατ.[58] Υποστήριξε, λοιπόν, την άποψη ότι η ουσία του Εθνικοσοσιαλισμού ήταν ότι "επιχείρησε να καθορίσει ποιος πρέπει να υπάρχει στον κόσμο και ποιος όχι" και ότι η πολιτική της γενοκτονίας του ναζιστικού καθεστώτος απέκλειε κάθε προσπάθεια ενσωμάτωσής του ως μέρους της "κανονικής" εξέλιξης του σύγχρονου κόσμου.[58]

Η λογομαχία μεταξύ Μπρόζατ και Φριντλάντερ διεξήχθη μέσω μιας σειράς επιστολών στο διάστημα από το 1987 μέχρι τον θάνατο του Μπρόζατ το 1989. Το 1990, η αλληλογραφία Μπρόζατ-Φριντλάντερ μεταφράστηκε στα αγγλικά και δημοσιεύτηκε στο Reworking the Past Hitler, The Holocaust and the Historians' Debate, υπό την επιμέλεια του Πήτερ Μπάλντουιν (Peter Baldwin). Σε μια επιστολή με ημερομηνία 28 Σεπτεμβρίου 1987, Ο Μπρόζατ ομολόγησε στον Φριντλάντερ ότι η "ιστορικοποίηση" (Historisierung) ήταν έννοια ανοικτή σε κατάχρηση, αλλά ισχυρίστηκε ότι ήταν απαραίτητη, καθώς η ναζιστική περίοδος έπρεπε να υποβληθεί σε ορθολογική ιστορική ανάλυση που θα εξασφάλιζε έναν λογικό τρόπο κατανόησής της.[59] Στην απάντησή του, ο Φριντλάντερ έγραψε ότι δεν θεωρούσε ότι υπήρχε αποκλεισμός της ναζιστικής περιόδου από την υπόλοιπη γερμανική ιστορία και χρησιμοποίησε το δοκίμιο του Χιλγκρούμπερ "Zweierlei Untergang" (1986), στο οποίο καλούσε τους ιστορικούς να εκφράζουν συμπάθεια για τις γερμανικές δυνάμεις που πολέμησαν στο Ανατολικό Μέτωπο το 1944-45, ως παράδειγμα κατάχρησης της "ιστορικοποίησης". Περιέγραψε, επίσης, την καταδίκη της "ηθικιστικής" ιστορίας από τον Μπρόζατ, που απέδιδε πρωταρχικό ρόλο στα "θύματα" του Εθνικοσοσιαλισμού, ως πολύ προβληματική.[60] Σε μια επιστολή του με ημερομηνία 26/10/1987, ο Μπρόζατ έγραψε ότι τον ανησυχούσε το γεγονός πως, λόγω του συμβολικού στάτους του Άουσβιτς, πολλοί ιστορικοί άρχιζαν την ιστορία με αυτό και θεωρούσαν το καθετί στο Γ΄ Ράιχ σαν μακρά αντίστροφη μέτρηση προς τη γενοκτονία.[61]

Ακόμη πιο σκληρή αποτίμηση της έννοιας της "ιστορικοποίησης" από αυτή του Φριντλάντερ προήλθε από τον Ισραηλινό ιστορικό Όμερ Μπαρτώφ (Omer Bartov), ο οποίος κατηγόρησε τον Μπρόζατ ότι ήταν Γερμανός απολογητής που επιδίωκε να μειώσει τη σημασία της μελέτης του Ολοκαυτώματος και τους Εβραίους που υπέφεραν σ' αυτό, επειδή ως Γερμανός ιστορικός δεν ένιωθε άνετα με τη διαχείριση των Γερμανών ως αυτουργών και των Εβραίων ως θυμάτων της γενοκτονίας.[62] Αντιθέτως, ο Αμερικανός ιστορικός Τζων Λούκατς (John Lukacs) ενέκρινε την επίκληση του Μπρόζατ για "ιστορικοποίηση", υπέδειξε όμως ότι η "ιστορικοποίηση" του Γ΄ Ράιχ είχε αρχίσει τριάντα χρόνια πριν ο καθηγητής Μπρόζατ διατυπώσει την επιθυμία του.[63] Ο Γερμανός φιλόσοφος Γιούργκεν Χάμπερμας (Jürgen Habermas) έγραψε, εξάλλου, ότι ο ο Μπρόζατ υπερασπίστηκε πειστικά την ανάγκη για "ιστορικοποίηση".[64] Την ίδια στάση είχε και ο Χανς Μόμσεν (Hans Mommsen), ο οποίος θεώρησε την επίκληση του Μπρόζατ για "ιστορικοποίηση" ως τρόπο αποφυγής αυτής της πανταχού παρούσας ανάγκης "να αποτινάξουμε τις υποθήκες ενός παρελθόντος που ευτυχώς τώρα έγινε ηθικά ουδέτερο".[65] Επαίνους δέχθηκε ο Μπρόζατ και από τον Βρετανό ιστορικό Ρίτσαρντ Έβανς (Richard J. Evans), ο οποίος υποστήριξε ότι η έννοια της "ιστορικοποίησης" προσέφερε έναν ορθολογικό τρόπο κατανόησης του γερμανικού παρελθόντος και ήταν ένα "κέρδος" για την ιστορία.[66]

Η κληρονομιά του Μπρόζατ στην Ιστορία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Μπρόζατ είδε το έργο του ως "εργασία κριτικού διαφωτισμού" (kritische Aufklärungsarbeit) και επέκρινε συναδέλφους του για το ότι υιοθετούσαν ό,τι ο ίδιος θεωρούσε α-ιστορική, ηθικιστική προσέγγιση της ιστορίας.[10] Το μότο του ήταν "Η ιστορία δεν είναι γνώση, αλλά εμπειρία" (Geschichte ist nicht Wissen, sondern Leben).[12] Συχνά έκανε επιθέσεις σε ιστορικούς, όπως ο Κλάους Χίλντεμπραντ (Klaus Hildebrand), ο Άντρεας Χιλγκρούμπερ (Andreas Hillgruber) και ο Έμπερχαρντ Γέκελ (Eberhard Jäckel), για την επικέντρωση πάνω στον Χίτλερ και τα πιστεύω του για να εξηγήσουν πράξεις των Ναζί.[10] Θεωρούσε την επαγγελματική ιστορία κοινωνική επιστήμη που θα έπρεπε να εξετάζει την κοινωνία και την κουλτούρα μάλλον παρά ένα άτομο για να ερμηνεύσει το παρελθόν.[10] Αν και σε διαφωνία με κάποια από τα συμπεράσματα του Μπρόζατ, ο Βρετανός ιστορικός Ίαν Κέρσοου είναι ο κύριος μαθητής του. Το 2002, ο Αμερικανός ιστορικός Νίκολας Μπεργκ (Nicholas Berg) αποκάλυψε ότι ο Μπρόζατ εντάχθηκε στο Εθνικοσοσιαλιστικό Κόμμα (N.S.D.A.P) και μετά τον πόλεμο έκρυψε τη συμμετοχή του σ' αυτό, πράγμα που ο Μπεργκ χρησιμοποιούσε για να εισηγηθεί ότι η δουλειά του Γερμανού ιστορικού ήταν μια απολογία του Εθνικοσοσιαλισμού.[11] Η επίθεση του Μπεργκ δημιούργησε πολλές διενέξεις σχετικά με την κληρονομιά του Μπρόζατ.[11] Απαντώντας ο Κέρσοου στον Μπεργκ, έγραψε ότι, αν και οι επιστολές του Μπρόζατ στον Πολωνοεβραίο ιστορικό Τζόζεφ Βουλφ (Joseph Wulf) για την υπόθεση Βίλχεμ Χάγκεν (Wilhelm Hagen) (αναφέρθηκε παραπάνω) ήταν ένα λάθος, οι ισχυρισμοί ότι ο Μπρόζατ υπήρξε απολογητής του Ναζισμού ήταν εντελώς παράλογοι.[11]

Δημοσιεύσεις

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • "Die Memeldeutschen Organisationen und der Nationalsozialismus" pages 273–278 from Vierteljahrshefte für Zeitgeschichte, Volume 5, Issue #3, July 1957.
  • "Die Anfänge der Berliner NSDAP, 1926/27" pages 85–118 from Vierteljahrshefte für Zeitgeschichte, Volume 8, 1960.
  • Der Nationalsozialismus: Weltanschauung, Programm und Wirklichkeit ("German National Socialism, 1919–1945"), 1960. ASIN B0006BOO64
  • Nationalsozialistische Polenpolitik, 1939–1945 (National Socialist Polish Politics), 1961.
  • "Betrachtungen zu "Hitlers Zweitem Buch" pages 417–430 from Vierteljahrshefte für Zeitgeschichte, Volume 9, 1961.
  • co-written with Ladislaus Hory, Der kroatische Ustascha-Staat (The Croatian Ustascha state), 1941–1945, 1966.
  • "Faschismus und Kollaboration in Ostmitteleuropa zwischen dem Weltkriegn" pages 225–251 from Vierteljahrshefte für Zeitgeschichte, Volume 14, Issue 3, July 1966.
  • "Deutschland-Ungarn-Rumänien, Entwicklung und Grundfaktoren nationalsozialistischer hegemonial-Bündnispolitik 1938–41" pages 45–96 from Historische Zeitschrift, Volume 206, Issue 1, February 1968.
  • "The Concentration Camps 1933–45" pages 397–504 from The Anatomy of The SS State co-written with Helmut Krausnick, Hans Buchheim and Hans-Adolf Jacobsen, Collins: London, 1968.
  • Der Staat Hitlers: Grundlegung und Entwicklung seiner inneren Verfassung ("The Hitler State: The Foundation and Development of the Internal Structure of the Third Reich"), 1969. ISBN 0-582-48997-0, translated into English as The Hitler State : The Foundation And Development Of The Internal Structure Of The Third Reich, London : Longman, 1981, ISBN 0-582-49200-9.
  • "Soziale Motivation und Führer-Bindung im Nationalsozialismus" pages 392–409 from Vierteljahrshefte für Zeitgeschichte, Volume 18, 1970.
  • Bayern in der NS-Zeit ("Bavaria in the National Socialist Era") (editor), 4 volumes, 1977–1983.
  • "Hitler und die Genesis der "Endlösung". Aus Anlaß der Thesen von David Irving", pages 739–775 from Vierteljahrshefte für Zeitgeschichte, Volume 25, 1977, translated into English as "Hitler and the Genesis of the ‘Final Solution’: An Assessment of David Irving’s Theses"" pages 73–125 from Yad Vashem Studies, Volume 13,1979; reprinted pages 390–429 in Aspects of the Third Reich edited by H.W. Koch, London: Macmillan, 1985, ISBN 0-333-35272-6.
  • "Zur Struktur der NS-Massenbewegung" pages 52–76 from Vierteljahrshefte für Zeitgeschichte, Volume 31, 1983.
  • Die Machtergreifung: der Aufstieg der NSDAP und die Zerstörung der Weimarer Republik ("Hitler and the Collapse of Weimar Germany "), 1984 ISBN 0-85496-517-3, translated into English as Hitler And The Collapse of Weimar Germany, Leamington Spa : Berg, 1987, ISBN 0-85496-509-2.
  • Nach Hitler: der schwierige Umgang mit unserer Geschichte ("After Hitler: difficult handling our history"), 1987.
  • (co-edited with Norbert Frei) Das Dritte Reich im Überblick Chronik, Eregnisse, Zusammenhänge, 1989.
  • "Where the Roads Part: History Is Not A Suitable Substitute For A Religion Of Nationalism" pages 125–129 from Forever In The Shadow of Hitler? edited by Ernst Piper, Humanities Press, Atlantic Highlands, 1993, ISBN 0-391-03784-6.

Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας: (Γαλλικά) καθιερωμένοι όροι της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας. data.bnf.fr/ark:/12148/cb12021663n. Ανακτήθηκε στις 10  Οκτωβρίου 2015.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 (Γερμανικά) Εγκυκλοπαίδεια Μπρόκχαους. broszat-martin.
  3. ↑ 3,0 3,1 (Γερμανικά) Munzinger Personen. 00000012464. Ανακτήθηκε στις 9  Οκτωβρίου 2017.
  4. ↑ Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 11  Δεκεμβρίου 2014.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 (Γερμανικά) Κατάλογος της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γερμανίας. 119019833. Ανακτήθηκε στις 25  Ιουλίου 2024.
  6. ↑ Τσεχική Εθνική Βάση Δεδομένων Καθιερωμένων Όρων. xx0001048. Ανακτήθηκε στις 23  Νοεμβρίου 2019.
  7. ↑ Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 30  Δεκεμβρίου 2014.
  8. ↑ Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας: (Γαλλικά) καθιερωμένοι όροι της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας. data.bnf.fr/ark:/12148/cb12021663n. Ανακτήθηκε στις 10  Οκτωβρίου 2015.
  9. ↑ Τσεχική Εθνική Βάση Δεδομένων Καθιερωμένων Όρων. xx0001048. Ανακτήθηκε στις 1  Μαρτίου 2022.
  10. ↑ 10,00 10,01 10,02 10,03 10,04 10,05 10,06 10,07 10,08 10,09 10,10 10,11 10,12 10,13 10,14 10,15 10,16 10,17 10,18 10,19 10,20 10,21 10,22 10,23 10,24 10,25 Lorenz, Chris "Broszat, Martin" pages 143–144 from The Encyclopedia of Historians and Historical Writing, Volume 1, edited by Kelly Boyd, London: Fitzroy Dearborn Publishers, 1999 page 144
  11. ↑ 11,0 11,1 11,2 11,3 11,4 11,5 11,6 Kershaw, Ian (Φεβρουαρίου 2004). Astrid M. Eckert & Vera Ziegeldorf, επιμ. «Beware the Moral High Ground». in Der Holocaust und die westdeutschen Historiker. Eine Debatte [The Holocaust and West German historians: a debate],. Berlin: Clio-online and H-Soz-u-Kult. Ανακτήθηκε στις 5 Μαΐου 2009. 
  12. ↑ 12,0 12,1 12,2 12,3 12,4 12,5 12,6 12,7 12,8 "Martin Broszat" pages 602–603 from The Annual Obituary 1989 edited by Deborah Andrews, Chicago: St. James Press, 1990 page 602
  13. ↑ 13,0 13,1 13,2 13,3 13,4 13,5 13,6 13,7 Lorenz, Chris "Broszat, Martin" pages 143–144 from The Encyclopedia of Historians and Historical Writing, Volume 1, edited by Kelly Boyd, London: Fitzroy Dearborn Publishers, 1999 page 143
  14. ↑ 14,0 14,1 14,2 14,3 Lipstadt, Deborah Denying the Holocaust, Free Press: New York, 1993 page 78
  15. ↑ 15,0 15,1 15,2 Holocaust Historiography in Context: Emergence, Challenges, Polemics and Achievements edited by David Bankier & Dan Michman, New York: Yad Vashem Publications, 2009 page 189
  16. ↑ 16,0 16,1 Wittman, Rebecca Beyond Justice, Cambridge: Harvard University Press, 2005 page 3
  17. ↑ 17,0 17,1 17,2 "Martin Broszat" pages 602–603 from The Annual Obituary 1989 edited by Deborah Andrews, Chicago: St. James Press, 1990 page 603
  18. ↑ Lorenz, Chris "Broszat, Martin" pages 143–144 from The Encyclopedia of Historians and Historical Writing, Volume 1, edited by Kelly Boyd, London: Fitzroy Dearborn Publishers, 1999 pages 143–144
  19. ↑ 19,0 19,1 Kershaw, Ian The Nazi Dictatorship London: Edward Arnold, 2000 page 75.
  20. ↑ 20,0 20,1 20,2 20,3 Kershaw, Ian The Nazi Dictatorship London: Edward Arnold, 2000 page 139.
  21. ↑ Lukacs, John The Hitler of History, New York: Vintage Books, 1997, 1998 page 149
  22. ↑ Broszat, Martin "Hitler and the Genesis of the 'Final Solution': An Assessment of David Irving's Theses" pages 390–429 from Aspects of the Third Reich edited by H.W. Koch pages 419–420.
  23. ↑ Marrus, Michael The Holocaust In History, Toronto: KeyPorter 2000, page 40
  24. ↑ 24,0 24,1 24,2 24,3 24,4 24,5 Marrus, Michael The Holocaust In History, Toronto: KeyPorter 2000, page 41
  25. ↑ Broszat, Martin "Hitler and the Genesis of the 'Final Solution': An Assessment of David Irving's Theses" pages 390–429 from Aspects of the Third Reich edited by H.W. Koch pages 399–404
  26. ↑ Broszat, Martin "Hitler and the Genesis of the 'Final Solution': An Assessment of David Irving's Theses" pages 390–429 from Aspects of the Third Reich edited by H.W. Koch page 408.
  27. ↑ Broszat, Martin "Hitler and the Genesis of the 'Final Solution': An Assessment of David Irving's Theses" pages 390–429 from Aspects of the Third Reich edited by H.W. Koch pages 408–413.
  28. ↑ Broszat, Martin "Hitler and the Genesis of the 'Final Solution': An Assessment of David Irving's Theses" pages 390–429 from Aspects of the Third Reich edited by H.W. Koch pages 392–395 & 413–423.
  29. ↑ Broszat, Martin "Hitler and the Genesis of the 'Final Solution': An Assessment of David Irving's Theses" pages 390–429 from Aspects of the Third Reich edited by H.W. Koch pages 392–393.
  30. ↑ 30,0 30,1 Broszat, Martin "Hitler and the Genesis of the 'Final Solution': An Assessment of David Irving's Theses" pages 390–429 from Aspects of the Third Reich edited by H.W. Koch page 394.
  31. ↑ Broszat, Martin "Hitler and the Genesis of the 'Final Solution': An Assessment of David Irving's Theses" pages 390–429 from Aspects of the Third Reich edited by H.W. Koch pages 393 and 413–419
  32. ↑ Broszat, Martin "Hitler and the Genesis of the 'Final Solution': An Assessment of David Irving's Theses" pages 390–429 from Aspects of the Third Reich edited by H.W. Koch pages 413–415
  33. ↑ 33,0 33,1 Broszat, Martin "Hitler and the Genesis of the 'Final Solution': An Assessment of David Irving's Theses" pages 390–429 from Aspects of the Third Reich edited by H.W. Koch pages 414–415
  34. ↑ Broszat, Martin "Hitler and the Genesis of the 'Final Solution': An Assessment of David Irving's Theses" pages 390–429 from Aspects of the Third Reich edited by H.W. Koch pages 420–421
  35. ↑ Broszat, Martin "Hitler and the Genesis of the 'Final Solution': An Assessment of David Irving's Theses" pages 390–429 from Aspects of the Third Reich edited by H.W. Koch pages 427–428.
  36. ↑ Broszat, Martin "Hitler and the Genesis of the 'Final Solution': An Assessment of David Irving's Theses" pages 390–429 from Aspects of the Third Reich edited by H.W. Koch page 395.
  37. ↑ Kershaw, Ian The Nazi Dictatorship Problems and Perspectives of Interpretation, London: Arnold Press, 2000 page 193.
  38. ↑ Kershaw, Ian The Nazi Dictatorship London: Edward Arnold, 2000 page 194.
  39. ↑ Kershaw, Ian The Nazi Dictatorship London: Edward Arnold, 2000 pages 194–195.
  40. ↑ 40,0 40,1 Kershaw, Ian The Nazi Dictatorship London: Edward Arnold, 2000 page 195.
  41. ↑ Kershaw, Ian The Nazi Dictatorship Problems and Perspectives of Interpretation, London: Arnold Press, 2000 page 195.
  42. ↑ Kershaw, Ian The Nazi Dictatorship Problems and Perspectives of Interpretation, London: Arnold Press, 2000 pages 195–196.
  43. ↑ Broszat, Martin "Where the Roads Part" pages 125–129 from Forever In The Shadow of Hitler? edited by Ernst Piper, Humanities Press, Atlantic Highlands, 1993 page 126
  44. ↑ 44,0 44,1 44,2 Broszat, Martin "Where the Roads Part" pages 125–129 from Forever In The Shadow of Hitler? edited by Ernst Piper, Humanities Press, Atlantic Highlands, 1993 pages 126–127
  45. ↑ Broszat, Martin "Where the Roads Part" pages 125–129 from Forever In The Shadow of Hitler? edited by Ernst Piper, Humanities Press, Atlantic Highlands, 1993 pages 126–128
  46. ↑ 46,0 46,1 Broszat, Martin "Where the Roads Part" pages 125–129 from Forever In The Shadow of Hitler? edited by Ernst Piper, Humanities Press, Atlantic Highlands, 1993 page 129
  47. ↑ 47,0 47,1 Kershaw, Ian The Nazi Dictatorship London: Edward Arnold, 2000 page 220.
  48. ↑ 48,0 48,1 48,2 Kershaw, Ian The Nazi Dictatorship London: Edward Arnold, 2000 page 221.
  49. ↑ 49,0 49,1 Broszat, Martin "A Plea for the Historicization of National Socialism" pages 77–87 from Reworking the Past edited by Peter Baldiwn, Boston, 1990 pages 85–86
  50. ↑ Baldwin, Peter "The Historikerstreit in Context" pages 3–37 from Reworking the Past edited by Peter Baldiwn, Boston, 1990 page 15
  51. ↑ 51,0 51,1 Broszat, Martin "A Plea for the Historicization of National Socialism" pages 77–87 from Reworking the Past edited by Peter Baldiwn, Boston, 1990 page 86.
  52. ↑ Baldwin, Peter "The Historikerstreit in Context" pages 3–37 from Reworking the Past edited by Peter Baldiwn, Boston: Beacon Press, 1990 page 15.
  53. ↑ Kershaw, Ian The Nazi Dictatorship Problems and Perspectives of Interpretation, London: Arnold Press, 2000 page 244
  54. ↑ Rosenfeld, Gavriel The World Hitler Never Made, Cambridge: Cambridge University Press, 2005 pages 21 & 393.
  55. ↑ 55,0 55,1 55,2 55,3 Kershaw, Ian The Nazi Dictatorship London: Edward Arnold, 2000 page 223.
  56. ↑ 56,0 56,1 56,2 56,3 56,4 Kershaw, Ian The Nazi Dictatorship London: Edward Arnold, 2000 page 224.
  57. ↑ 57,0 57,1 57,2 57,3 Kershaw, Ian The Nazi Dictatorship London: Edward Arnold, 2000 page 225.
  58. ↑ 58,0 58,1 Kershaw, Ian The Nazi Dictatorship London: Edward Arnold, 2000 page 226.
  59. ↑ Broszat, Martin & Friedländer, Saul "A Controversy About the Historicization of National Socialism" pages 102–132 from Reworking the Past edited by Peter Baldwin Boston: Beacon Press, 1990 page 103.
  60. ↑ Broszat, Martin & Friedländer, Saul "A Controversy About the Historicization of National Socialism" pages 102–132 from Reworking the Past edited by Peter Baldwin Boston: Beacon Press, 1990 pages 107–109.
  61. ↑ Broszat, Martin & Friedländer, Saul "A Controversy About the Historicization of National Socialism" pages 102–132 from Reworking the Past edited by Peter Baldwin Boston: Beacon Press, 1990 page 115.
  62. ↑ Bartov, Omer Germany's war and the Holocaust, Ithaca: Cornell University Press, 2003 pages 232–234
  63. ↑ Lukacs, John The Hitler of History, New York: Vintage Books, 1997, 1998 pages 5, 11
  64. ↑ Habermas, Jürgen “A Kind of Settlement of Damages On Apologetic Tendencies In German History Writing” pages 34–44 from Forever In the Shadow of Hitler? edited by Ernst Piper, Humanities Press, Atlantic Highlands, 1993 page 41.
  65. ↑ Mommsen, Hans "The Search for the 'Lost History'" pages 101–113 from Forever In The Shadow of Hitler? edited by Ernst Piper, Humanities Press, Atlantic Highlands, 1993 page 107
  66. ↑ Evans, Richard J. In Hitler's Shadow, New York : Pantheon Books, 1989 page 120

Βιβλιογραφία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Baldwin, Peter (editor) Reworking the Past: Hitler, The Holocaust, and the Historians' Debate, Boston: Beacon Press, 1990, ISBN 0-8070-4302-8
    • "A Controversy About the Historicization of National Socialism" pages 102–132.
  • Bartov, Omer Germany's War and the Holocaust Disputed Histories, Ithaca: Cornell University Press, 2003, ISBN 0-8014-8681-5.
  • Christopher Browning|Browning, Christopher “Zur Genesis der "Endlösung" Eine Antwort an Martin Broszat” pages 96–104 from Vierteljahrshefte für Zeitgeschichte, Volume 29, 1981.
  • Lorenz, Chris "Broszat, Martin" pages 143–144 from The Encyclopedia of Historians and Historical Writing, Volume 1, edited by Kelly Boyd, London: Fitzroy Dearborn Publishers, 1999, ISBN 1-884964-33-8.
  • Henke, Klaus-Dietmar & Natoli, Claudio (editors) Mit dem Pathos der Nüchternheit: Martin Broszat, das Institut für Zeitgeschichte und die Erforschung des Nationalsozializmus (With the Pathos of Soberness: Martin Broszat, the Institute of Contemporary History, and the Research of National Socialism), Frankfurt: Campus, 1991.
  • Kershaw, Ian The Nazi Dictatorship : Problems and Perspectives Of Interpretation, London : Arnold ; New York : Copublished in the USA by Oxford University Press, 2000, ISBN 0-340-76028-1.
  • Lukacs, John The Hitler of History, New York : Vintage Books, 1998, 1997, ISBN 0-375-70113-3
  • Michael Marrus|Marrus, Michael The Holocaust in History, Toronto : Lester & Orpen Dennys, 1987, ISBN 0-88619-155-6
  • Pätzold, Kurt "Martin Broszat und die Geschichtswissenschaft in der DDR" pages 663–676 from Zeitschrift für Geschichtswissenschaft, 1991.
  • Piper, Ernst (editor) "Historikerstreit": Die Dokumentation der Kontroverse um die Einzigartigkeit der nationalsozialistschen Judenvernichtung, Munich: Piper, 1987 translated into English by James Knowlton and Truett Cates as Forever In The Shadow Of Hitler? : Original Documents Of the Historikerstreit, The Controversy Concerning The Singularity Of The Holocaust, Atlantic Highlands, N.J. : Humanities Press, 1993, ISBN 0-391-03784-6.
  • "Martin Broszat" pages 602–603 from The Annual Obituary 1989 edited by Deborah Andrews, Chicago: St. James Press, 1990, ISBN 1-55862-056-7.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Μάρτιν_Μπρόζατ&oldid=10741662"